Devenin boynuzları yok, merhameti var

“-Anne, yavru annesinden süt almazsa ölecek mi

 + Hayır, böyle şeyler söyleme oğlum”

Ağlayan Devenin Öyküsü(Die Geschichte vom weinenden Kamel) Moğol yönetmen Byambasuren Davaa ve İtalyan kemaraman Luigi Falorni tarafından 2003 yılında Bayern Televizyonu kanalı(Bayerischen Rundfunk-BR) desteğiyle çekildi. İkisi de Münih’te Televizyon ve Film Yüksekokulu’nu beraber okudular.  Prömiyeri Münih Film Festivali’nde yapılan film çok sayıda ödül kazanırken 2005 yılında en iyi belgesel film dalında Oscar’a aday gösterildi.

Filmin Hikayesi

Ağlayan Devenin Öyküsü, Moğolistan’ın güneyinde, Gobi Çölü’nde çalı çırpı toplayan yaşlı bir adamın kameraya bakmasıyla başlıyor. Devenin boynuzlarını kaybetmesini şöyle anlatıyor, “Peki çocuklarım, şimdi size devenin efsanesini anlatacağım. Uzun yıllar önce Tanrı, erdemli yüreğinin ödülü olarak boynuzları deveye vermişti. Ama bir gün dolandırıcı bir geyik deveden boynuzları ödünç istedi. Batıdaki kutlamaya katılmak için onlarla süslenmek istiyordu. Deve, geyiğe güvenip ona boynuzlarını verdi. Fakat geyik onları bir daha geri getirmedi. O zamandan beri develer hep ufka bakar. Ve hala geyiğin dönüşünü bekler.” dedikten sonra kameralar birden yaşlı adamın gökyüzüne bakan devesine çevrilir. Bu sade ve duygusal açılış sekansından sonra ıssız çölde hayvancılıkla uğraşan ve çadırlarda yaşayan Moğol kabileleri ekrana geliyor. Filmin başrol oyuncuları Nomaden ailesinden oluşuyor.

Eski çağlarda olduğu gibi fakir Moğol insanları; kadınlar yemek, çocuk, çadır işleri erkekler ise geçim, çobanlık, zor işler yapıyor. Ataerkil toplumlardaki gibi karar verme, aileyi yönlendirme yetkisi ailenin en büyüğüne aittir. Evin küçükleri ve hanımları onun dediğini yapar, ona itaat ederler. Kurulan büyük çadırlarda ihtiyaçlar için bıçaklar, taşlarla keskinleştiriliyor, devlerin yününden ipler, elbise, yastık yorgan yapılıyor. Develerin sütü, derisi, yünü ve etinden tüm Oba sakinleri faydalanıyor. Ulaşım da deve ile sağlanıyor. Develer doğum yaptığı zaman da ayağa kalkamayan yavrularına yardımcı oluyor. Böyle sahneler sayesinde seyirci hem belgesel izlemiş hem de derin düşüncelere dalabiliyor. Arka fonda müzik olmadan, diyaloglar filmden bağımsızmış gibi sıradan aile içi konuşmalarına benziyor. 

Doğumunu zor gerçekleştiren bir deve, yavrunun sağlığı, devenin yavrusunun yanından ayrılmaması ana konuşmaları olabiliyor. Ki filmin ana teması da kahverengi bir devenin dünyaya beyaz bir yavruyu (Köşek) getirmesiyle netleşiyor.  Doğumundan itibaren sevimli yavrusundan hoşlanmayan dişi deve(maya) onu her gördüğünde kaçar, sütünü esirger, yanında olmasına tahammül etmez. Oba sakinleri Anne’yi tutup, zorla yavrunun emmesini sağlarlar. Filmin sonlarına doğru çadırın dedesi Moğolların hemen her evinde bulunan meşhurAt kafalı kemanı eline alır ve başlar şarkı söylemeye. Son derece hoş olan kemanın bu sesine sadece dede etrafında toplanan insanlar değil Deve ve yavrusu da duygulanır. Ve o sesi bırakmazlar.  Ve aslında Ağlayan Devenin Öyküsü’nün kırılma anı burası. Akşam üstü kemandan çıkan sesten Anne deve o kadar etkileniyor ki gözyaşlarına hakim olamıyor. İyice sakinleştikten sonra köşeğinin süt emmesine müsaade ediyor, etrafında kalmasına tepki gösteriyor okşuyor, öpüyor sevimli yavrusunu. Moğolistan’da akşama doğru çobanlar oturdukları çadırların yanında At kafalı kemanı çalar, dinleyeni duygulandırır. Bu ses hikaye anlatıyor gibidir aslında. Film Moğolistan’daki insanların şuan ki yaşantısını ve gelecekteki planlarına yeni bir eleştiri de getiriyor.

Akşamları yemekler birlikte yenilir. Çadırın her bir köşesinde mutluluk tablosu hakimdir adeta. Aile ilişkileri de samimi ve bağlılık esastır. Duygular ve mutluluklar ortaktır. Kısaca şehir hayatı, batı değerlerinden çok farklı bir yaşam olduğu için ağlayan bir çocuğa ninesi şeker verip ikisinin yüzünde gülücükler belirebiliyor. Kesilen hayvanların dizlerindeki kıkırdak,çocukların oyun araçları. (Bu küçük kemiklerle ben de köyde oynadığımı hatırlıyorum. Bilyeler yerine bunları toplar, bağdaş kurup kemik parçacıkları sayesinde farklı oyun türlerini oynardık. Kırılması zor, büyüklükleri aynı, ve bunlarla keyifli zaman geçilebilir.) Bisiklet yerine kuzularla vakit geçirilir, marketteki sulandırılmış süt yerine besledikleri hayvanların sütü içilir. Bizdeki ve diğer ülkelerdeki çocuklar onlarca çikolata çeşidine rağmen mutlu olamıyor. Bir şekerin, bir balonun önemini fark edebilmek için belki de zorluklar içinde yaşamak gerek. Günümüzdeki çocuklar el bebek gül bebek büyüdükleri için hayal dünyaları ve düşünceleri çok farklı. İşte çocukluğumuzda oynadığımız çelik-çomak, saklambaç, 7 taş, gibi oyunlar yüzünden evin yolunu unuturken şimdikiler telefonlar, Ipadlar yüzünden dışarının yolunu unutuyor. Yasaklar olmamasına rağmen sokağa çıkamıyor.

Sabahları güneşin ilk ışıkları belirdikten sonra uyanılır, hazırlıklar yapılır ve işe koyulur.  Yaşlı adam ilerleyen dakikalarda yine deve hakkında torunlarına masal anlatıyor, “Tanrı burçlar kuşağını yarattığında deve burçlardan biri olmak istemişti. Ne yazık ki Tanrı onun arzusunu yerine getirmedi. Onun yerine ona burçlar kuşağındaki on iki hayvanın bazı özelliklerini verdi…” çocuk araya girip, “Dede bunu biliyoruz zaten, bize yeni bir şey anlat” demesiyle masal yarıda kalıyor. Çadırlarında pilleri bitmiş bir dışında bir vakit geçirme ve eğlenme cihazı yoktur. Piller bittiği için dede torunlarına kasabadan pil almalarını söyler. iki torunu deveye binip kasabaya giderler, Küçük çocuk kasabada dondurma, televizyon görür ve çok beğenir oynayan çizgi filmleri. Çadırlarına döndüklerinde küçük torun dedesine anlatır ve televizyon almasını rica ederi. Gördüğü televizyona kavuşmak isteyen çocuk filmin sonlarına doğru muradına eriyor.

Film belgesel havasında çekilmiş. Genç yönetmen sanki kamerasıyla fotoğraf albümü oluşturuyor gibi bol bol manzara resmi gösteriyor. Die Geschichte vom weinenden Kamel filmi ağır ilerleyen bir film bu yüzden seyircinin sabırlı olması gerekiyor. Bu yavaşlık seyirciyi sıkmayıp filme doğallık katıyor.

Devenin bilmediğimiz bazı ilginç özellikleri:

Devenin hörgücü erzakların bulunduğu depo gibidir. Deve buradaki rızıkla günlerce yaşamını sürdürebilir. Hatta sıcak çöllerde üç hafta su içmeyebilir. Ayaklarının geniş olması kuma batmamak için çok iyi bir özelliktir. Kuma batmadan koşabilir. Göz kapaklarında bulunan kirpikler ağ gibidir sanki. Gözü fırtınalardan, kumdan, çölün tozundan korur. Burnu öyle bir şekilde yaratılmış ki en rahat şekilde nefes almasını sağlıyor. Üst dudağı yarık olması sert çöl bitkilerini yemesini sağlıyor. Kalın kürkü sayesinde yazın 50 dereceyi bulan sıcaklığa kışın ise -50 derece soğuya dayanabiliyor. Kısaca en güzel şekilde yaratmış yaradan.. Mesela ayakları atın ayakları gibi olsaydı, çölde 1 kilometre bile gidemezdi. O zaman diğer özelliklerin bir önemi de kalmazdı. Veya gözü ağlı olmasaydı fırtınalarda tek bir adım bile atamazdı, dudakları yarık olmasa beslenemezdi. Görüldüğü gibi deveye en hikmetli özellikler verimiştir. 

İsviçre 57 Km tünel yapıyor ama Türkiye'yi kıskanıyor(!)

Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Batı Marmaray'ı, Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nü kıskanıyor" dedikten
sonra bir anda Avrupa'da Amerika'da yapılan, yapılmakta olan benzer projeleri düşündüm. Almanya'da 100 kilometrelik bisikleti otabanı, 1994 yılında açılışı yapılan Fransa-İngiltere arasındaki 50 KM'lik Manş Tüneli derken gözüm İsviçre'de bitim aşamasına gelen Gotthard-Basis Tüneli'ne takıldı. Dünyanın en uzun tüneli, yaklaşık 57 Kilometre. Başımızı kumdan kaldırmayıp bunları göremediğimiz için İsviçre'deki bu çalışmayı da göremiyoruz maalesef. Mesela İsviçrelilerin kendileri bile çoğu Ulaştırma Bakanı Moritz Leuenberger'i tanımıyor, eminim ki büyük bir kısmı başbakanın kim olduğundan haberi yoktur. Çünkü onlar kendi işine bakıyorlar.

Dünyanın En uzun tüneli: Gotthard- Basistunnel 


İsviçre'de dünyanın en uzun tünelinin bitimine sayılı günler kaldı.  2015 Mayıs ayının sonlarında hizmete açılacak tünelin uzunluğu yaklaşık 57 kilometre. Böylece İsviçre, Japonya'nın 3 kilometrelik Seiken tünelin rekorunu da kırmış oldu. Gotthard-Basistunnel'i ayrıca dünyanın en derin tüneli ünvanına da sahip. 2300 metre yerin altından geçecek tünel gidiş-dönüş şeklinde çift yönlü olacak.  Dev projede çalıştırılacak iki lokomotifin deniz seviyesine göre yüksekliği yaklaşık 550-600 metre. Alp Dağları'nın altından yapılan tünel yerleştirilen iki tüp ile bu imkan sağlanacak. Tek parçadan oluşan tüplerin birbirine mesafesi 350 metre.  Dünyanın en uzun ve en derin tünelinin maliyeti ise 12 milyar isviçre frangı yani yaklaşık 36 milyar TL

Erstfeld ile Bodio arasında bulunan Gotthard - Basistunnel'in yapılma amacı ise yolcu taşımacılığını daha rahat bir noktaya getirmek. Günde bu tünelden 65 yolcu treni ve 260 yük treni geçebilecek.Ülkenin Kuzey-Güney yönünde hareket edecek yük trenleri sayesinde trafikte de ciddi bir rahatlama olacak. Taşıma yani nakliye edilecek malların oranı da iki katına çıkacak. Yük trenleri sayesinde yıllık 40 milyon ton nakliyat bekleniliyor. Yolcu trenin saatteki hızı 200-250 km iken yük trenlerinin saatteki hızı da 100 kilometreyi bulacak. Böylece Zürih ile Milano arasındaki yolculuk süresi yaklaşık bir saat azalacak. Gotthard ile yapılan yolculuk yaklaşık 20 dakika sürerken Zürih - Lugano arasındaki ulaşım 25 dakikaya iniyor.  2020'den itibaren açılacak Ceneri-Tunnel ile ulaşımda 45 dakikalık bir azalma daha sağlanacak.

İleride herhangi bir sorunla karşılaşmamak için 5000 test sürüşü yapılıyor. Trenin hızı, dakikliği, gerekli düzenlemeler hassasiyetle yapılıyor. Testlerin devam ettiği bu demir ağ aynı zamanda Almanya ve İsviçre'nin demir yolunu genişletiyor. Transit işi de yer altına kayacağı için ulaşımdaki tır sayısı da azalacak.

17 yıl önce planlanan tünelin bu kadar geç bitirilmesinin sebebi ise vatandaşların Alp Dağları'nın kayma endişesi, olası çöküntüler ve proje üzerinde yapılan düzenlemeler.

The Hidden Fortress: Aç gözlülüğün sonu

Japon sinemasının efsane yönetmenlerinden Akira Kurosawa, The Hidden Fortress(Kakushi-toride no san-akunin) ile diğer dev filmlerinde olduğu gibi mükemmel bir esere imza atmış. Bu epik film dünyada en çok izlenilen hasılat elden eden seriler arasında yer alan Star Wars serisinin ilham kaynağı olmuş. İki filmin türleri ve dilleri farklı olmalarına rağmen bir çok ortak noktası var. Hatta bu filmdeki iki gevşek adamı George Lucas 1977 yapımlı Star Wars filmine uyarladı, ya da onlardan etkilendi(Karakterlerinin bazı yönlerini değiştirdi.)

Filmin hikayesi

Filmimiz(Saklı Kale) 16. yüzyılın feodal Japonyası'nda geçiyor. Ortaçağ'daki iç savaşları konu edinen film aksiyon, macera olsa da tam bir yol fimi. Sürükleyici yolculuk iki saf köylü olan Tahei ve Matahishi, Prenses Yuki ve onun generali Makabe arasında geçiyor. Prenses Yuki Klanı(köyü, boy)büyük bir yenilgi almış kendisi ve Makabe düşmanlarının yanı başında olduğu bir kalede sığınıyor. Tek kurtuluşları düşman hattını gizlice geçip ellerindeki altınları yeniden Klanı güçlendirmek. Bunun için ellerindeki 200 altının taşınması için tanıştıkları 2 saf ve komik köylünün yardımını isterler.

Tahei ve Matahishi salak ile avanak oldukları kadar açgözlüdürler. Kurosawa bu iki karakter ile  insanoğlunun maddiyat düşkünlüğünü başarılı anlatmış. İşin ucunda maddiyat olunca ne saflık, ne arkadaşlık, ne dini değerler, ve diğer yargılar kalıyor. Hep fazlasını isteme, fazlasına sahip olma, paylaşmama duyguları o kadar hakim ki insan çok ders çıkartıyor. Filmin açılış sahnesinde başına ödül konmuş prensesi bulmak için dağın yamacında yanlışlıkla bir odun bulurlar. Odunun içinde altın çıkar, çevredeki bütün dal parçalarını parçalarını kontrol ederler ve bir altın daha bulurlar, Elemanlardan biri ikisi de benim der çünkü birinci altını ben buldum, sana vermeyeceğim der. Sonra General bunları görür 200 altının olduğunu söyler saf köylüler de inanır ve kalenin dibini kazarlar ki orada prensesle de tanışırlar. Daha sonra general bu köylülere altınların gerçek yerini söyler ve yolculuk başlar. Düşmanlara yakalanmamak için daha doğrusu general ile prenses Yuki'nin karşı karşıya gelmemesi için susması gerektiği söylenir. Prenses de kabul ederi. Çünkü prensesin vereceği emirler yanlış olursa yakalanabilirler, o yüzden yolculuk rehberi Makabe olur. Kayawaha sınırında düşmanları görürler, General saf köylüleri altınla bir yerde bırakır ve beklemelerini söyler. Prenses de konuşmadığı için altınları alıp kaçmak istiyorlar. Oysa ortaklaşa bu yolculuğa çıkmışlardı. Altınlar bölüşecekti. Yakalanmalarına ramak kala, General onları kurtarır ve iki tokat atar. Yamaha diye bir köye gelirler ki o köyde resimleri asılıdır arananlar listesindedir. Prensesi bulup getirene başına 20 altın konmuştur. Generalin kıvrak zekası sayesinde düşman askerleri arasından geçerler. Köyde dinlenmek için bir mekanda kalırlar.General tam anlamıyla savaşçılığıyla ün salmış, prenses Yuki'yi korumak ve onu hedefine ulaştırmak canını ortaya koymuş bir şekilde mücadele ediyor. Rakibini  yendikten sonra öldürmeyecek ve zor durumda bırakmayacak kadar merhamet sahibi aynı zamanda.

Orada Prenses kendi klanından olan bir kadının köle olarak çalıştırıldığını görür ve vicdanı sızlar.Burada yine usta yönetmen güzel bir noktaya değinmiş. Yuki burada halkının geleceği için çırpınan birisi olarak karşımızda. Bu uğurda canını feda edecek kadar mert ve asil biri. Generale alması gerektiğini söyler. General ısrar etse de Prensesin dediği olur ki bu konuşmayı da gizlice yapıyorlar. Her şeyde vardır bir hayır diyoruz ya işte o söz bu sahne için de geçerli. düşman askeri bu ekibi arıyorlar ve bunların yanına bir kadın eklendiği için aradıklarının bunlar olduğunun farkına varmıyorlar.

Yolculuk sırasında bir dağda bir festivale denk gelirler, ve düşmanların fark etmediği prenses ile general de bu festivale katılmak zorunda kalır. Yakılan ateş etrafında oynanıp şarkılar söylerler, bir asker saf köylülere taşıdıkları odunları ateşe vermelerini söyler, her ne kadar direnseler de içlerinde altın olan odunlar ateşe atılır. Sabah saatlerinde ateşin etrafına gelirler, altınları tek tek toplarlar, aşağılardan sesler geldiği için general kalan altınları bulmaya gerek yok der. Bir müddet yürüdükten sonra saf köylüler kalan altınları bulup almaya gider. Aç gözlülüğün bu kadarı hem insana pes dedirtiyor hem de bu kötü huy çoğu kişi de var, diyor. Mal candan daha mı önemli sorusu varken saf köylüler askerler yakalanıyor. İki askeri de esir alıyor general ve düşman ile çıkan çatışmada ikisi de ölüyor.  Daha sonra yolculuk ekibi düşmanın tuzağına düşüyor. General Makabe'nin teke tek dövüştüğü bir kişi onları kurtarmadan önce prenses bir ağıt yakıyor. Ve hayatının en güzel anlarını yaşadığını söylüyor. Sarayda, kalede hapsedilmeye benzeten Prenses Yuki, halkın arasında böyle bir macera yaşadğı için generale teşekkür ediyor. General Makabe'ye mızraklı dövüşte yenilen komutan kendi deyişiyle hainlik ederek prensesi ve generali altınlarla beraber kurtarıyor.

Saf köylüler şans eseri yakayı ele vermediler, bir ovada yürürken yüklü 5 at görüyorlar. heybeleri altın dolu, bunu fark ettiklerinde devreye yine aç gözlülük giriyor. Saflardan biri ötekine, "Atları ilk ben buldum, bütün altınlar benim" diyor, Öbürü de "hani ortaklaşaydı her şey" cevabını versene işe yaramıyor kavga başlıyor. Bir müddet sonra prensesin askerleri geliyor atları alıyorlar bu iki saf da prensesin huzuruna çıkıyor ki yolculuk ettikleri general de orda ama ikisini de tanımıyorlar.  Bunlar diz çökmüş merhamet beklerken başlarını kaldırdıklarında anlıyorlar ve şaşırıyorlar. Prenses bunlar bir bozuk para veriyor. Cimriliğin sonu ile filmin sonu diyebiliriz bu sahneye. 
Atların

Daha sonra General 200 altının kimsenin çıkarı için kullanmayacağını prensesin klanı için, toparlanması için halka verileceğini söylüyor. Saf ve aç gözlü köylüler geldikleri gibi gittiler :)


Notlar

1- Kurosawa'nın bu filmi diğer filmleri gibi ses getirmemiş Bunun sebebi de batı taklitçiliği bir yapıma benzetilmesi gösterilmiş.

2- Film oyunculardan general Makabe'yi canlandıran Toshiro Mifune, Kurosawa'nın Yojimbo, Seven Samurei, Tsubaki Sanjuro ve Rashomon gibi filmlerinde de oynuyor. Mükemmel bir başrol oyuncusu. Seyircinin keyifle filmi takip etmesini sağlıyor.



Filmin analizi hakkında bir kaç anekdot

The Hidden Fortress filmini izlerken hiç kimse bunun Cinemascope formatında Akira'nın ilk çeken kişinin olduğunu tahmin edemezdi. Gizli Kale mükemmelliyetçi bir film. Akira bir ropörtajında, takipçisi ve ustası olan Kenji Mizoguchi'yi memnun etmek için daima orijinal fikirlerle gittiğini,otantik sahne talep ettiğini söylemişti. Kurosawa her zaman filmlerinin "ne kadar çerçeveli olduğunun farkındaydı. Yönetmen diğer yönetmenlerin bu formatta düzinelerce filmden sonra elde ettiği "çerçevenin aynı kontrolünü ve farkındalığını elinde bulunduruyordu. Onun karışık sahneleme ve kamera hareketleri tam bir doğrulukta hassasiyette uygulandı. Yeni format farklı bir şey ıspatlamayacaktı.

Filmin bu yeni formatı Kurosawa'nın sadece eski tekniklerinin yeniden düzenlenmiş şeklidir. O hala uzun merceklerden faydalanıyor. Ve uzun filmler çekiyor. Ancak geniş oranlı ekrandan dolayı hareketlerden serbestçe faydalanır. Örnek vermek gerekirse filmin başlarında kameradan uzakta yürüyen Tahei ve Matakishki ekranın solundan sağına doğru serbestçe hareket ediyorlar. Oysa eski formatında onların bu olanağı daha azdı.  Her filmin önemli bir yönü hızıdır. Yavaş film izleyiciyi sıkar, hızlı filmin ise anlaşılması zordur. Hızı belirlemenin anahtarı kurgudur. Kurosawa tüm filmlerinin kurgusunu kendisi yapmıştır.  Eğer yönetmenlikteki/kameradaki ustalığı film yapımındaki başka bir alanda gölgelendiyse o da kurgudaki ustalığıdır.

  Gizli Kale Kurosawa'nın en eğlenceli filmleri arasında yer alıyor. Yayınlandığı zaman her ne kadar macera, aksiyon tarzı bir film olsa da günümüzde olduğu gibi de bir eğlence filmiydi. Genel olarak eğlence havasında geçen filmde ince temalarda bulunuyor. Kurosawa'nın bu yönü, eğlence ve sanatı bir arada mükemmel bir uyum oluşturuyor